GERİYE ETKİ
Bir kuralın yürürlük kazanması, en azından çıkarılmış olduğu andan itibaren söz konusu olur. Bugün için geçerli kural, yasaların geriye yürümezliğidir. İstisnai hallerde ise yasalar geriye yürüyebilir. Bunun için kanunda açıkça belirleme yapılması gerekir.
Hukuk Kuralları Neden Geriye Yürümez?
1. Kişi Güvenliği Nedeniyle
A. Hukuk kurallarının bilinmesi.
B. Hukuku bilmemek mazeret sayılmaz.
2. Sosyal Yarar ve Düzen Nedeniyle
1) “Hukuku Bilmemek Mazeret Sayılmaz” İlkesi
- Hukuku bilmemek mazeret sayılmaz ilkesi “kimsenin hukuk kurallarını bilmediğinin mazeret olarak kabul edilmeyeceğidir.” Aksi halde, çok büyük bir çoğunluğa hukuku uygulama olanağı kalmayacak ve bunun yanı sıra hukuku bilen bireyler, bilmeyenlerden daha dezavantajlı bir duruma düşmüş olacaktır.
- Bu ilke evrensel bir ilkedir.
- TCK – Kanunun Bağlayıcılığı – Madde 4/I: Ceza Kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz.
2) Sosyal Yarar ve Düzen Nedeniyle
- Hukuk kurallarının geriye etki etmemesi aynı zamanda ekonomik liberalizmin paralelinde bir sosyal yarar anlayışınca da ifade edilmektedir. Eğer hukuk kuralları geriye yürürse ekonomik girişimler sekteye uğrar ve ileride hesap sorulacağı korkusuyla yatırımda bulunmaktan kaçınılır.
- Geriye yürümezlik bir anlamda kazanılmış haklara saygı ilkesinin güvencesidir.
- Geriye yürümezlik ceza hukukunda hâkim bir ilke olan suçta ve cezada kanunilik ilkesi gereği de gereklidir.
3) Usul Hukuku Yönünden – Derhal Uygulanma İlkesi
- Derhal uygulanma ilkesi usul hukukuna hâkim olan ilkedir. Bir kanun yürürlüğe girdiği andan itibaren direkt uygulanmasına derhal uygulama ilkesi denilir.
- Usul yasaları gerçeği saptama, haklıyı arama ve bulma bakımından önem taşırlar. Yeni yasaların bu amaçları gerçekleştirmek için en mükemmel olduğu kabul edilir.
