Evlilikte Yasal Mal Rejimi Nedir? (Edinilmiş Mallar – Kişisel Mallar)
Yasal mal rejimi “edinilmiş mallara katılma rejimidir”.
Bu mal rejiminin temel ilkeleri şunlardır:
- Emek karşılığı edinilen mallarda hak sahipliği ilkesi
- Hak sahipliğinin evlilik süresince edinilen mallarla sınırlı olması ilkesi
- Hak sahibi olan eşe ayni hak değil, bir alacak hakkı tanınması ilkesi
Edinilmiş mallara katılma rejimi, evlenme ile başlar (ancak eşler bu mal rejimini evlendikten sonra sözleşme yaparak da seçebilirler) ve ölümle, başka bir mal rejimine geçmekle, mahkeme kararıyla, boşanmayla veya evliliğin iptali ile sona erer.
Edinilmiş mallara katılma rejiminde eşlerin iki grup malı vardır:
- Edinilmiş mallar (dahil)
- Kişisel mallar (hariç)
Bir eşin edinilmiş malları şunlardır:
- Çalışmasının karşılığı olan edinimler;
- Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacıyla kurulan sandık ve benzeri kurumların yaptığı ödemeler;
- Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar;
- Edinilmiş malların gelirleri;
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler ve
- Paylı mülkiyete dahil olan mallar.
Kişisel mallar ise şunlardır:
- Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşyalar
- Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma (bağış) yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri;
- Manevi tazminat alacakları;
- Kişisel mallar yerine geçen değerler;
- Bir meslek ve sanatın icrası için gerekli olan mallar ve
- Kişisel malların gelirleri.
Eşlerden hangisine ait olduğu kanıtlanamayan mallar onların paylı mülkiyetinde sayılır. Bir eşin bütün malları aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul edilir (karine).
Edinilmiş mallar, tarafların anlaşmasıyla kişisel mallara dahil edilebilir.
Edinilmiş mallara katılma rejiminde dört farklı mal grubu vardır:
- Karının mal varlığı: emek karşılığı edindiği mallar ve kişisel malları
- Kocanın mal varlığı: emek karşılığı edindiği mallar ve kişisel malları
Kişisel mallar, edinilmiş mallar grubuna dahil edilmez.
Mal rejimi sona erdiğinde:
a) Karının mal varlığı = emeği ile edindiği malların 1/2’si + kocasının emeği ile edindiği malların 1/2’si + kendi kişisel malları
b) Kocanın mal varlığı = emeği ile edindiği malların 1/2’si + karısının emeği ile edindiği malların 1/2’si + kendi kişisel malları
Yararlanma ve yönetim:
MK 223: “Her eş, yasal sınırlar içerisinde, kişisel malları ile edinilmiş mallarını yönetme, yararlanma ve tasarrufta bulunma haklarına sahiptir. Aksine anlaşma olmadıkça, eşlerden biri diğerinin rızası olmadan paylı mülkiyet konusu maldaki payı üzerinde tasarrufta bulunamaz.”
Yasal istisnalar: Aile konutu ve paylı mülkiyet konusu olan mallardır.
MK 224: “Eşlerden her biri kendi borçlarından bütün mal varlığı ile sorumludur.”
Ancak tüm mal rejimlerinde geçerli olan ilke gereği, eşler, evlilik birliğini temsil yetkisinin kullanıldığı hallerde, üçüncü kişilere karşı müteselsilen sorumludurlar.
Mal rejimi sona erdiğinde, her eş kendi kişisel mallarını korur. Diğerinde bulunan mallarını geri alır. Ayrıca eşlerden her biri, diğer eşin malvarlığına dahil olan malların edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına karşılıksız olarak katkıda bulunmuşsa ve tasfiye anında bir artık değer ortaya çıkmışsa, eş, katkısı oranında alacak hakkına sahiptir. Artık değer, her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara ilişkin borçlar çıkartıldıktan sonra kalan miktardır.