Eşya Hukuku – Aynî Haklar
Aynî haklar eşya hukukunun temel konusunu oluşturmaktadır. Kişilerle eşya arasındaki hâkimiyet bir hakka dayanıyorsa aynî haktan, fiilî duruma dayanıyor ise zilyetlikten bahsedilmektedir.
Aynî hak, bir şey üzerinde doğrudan doğruya hâkimiyet sağlayan ve herkese karşı ileri sürülebilen haktır.
Aynî hak, hak sahibine eşya üzerinde bir takım hak ve yetkiler tanımaktadır. Bu yetkiler, yararlanma ve kullanma yetkisi, fiilî ve hukukî hâkimiyet alanında bulundurma yetkisi, hukukî işlemlere konu yapma yetkisidir.
Aynî hak sahibi, bu hak ve yetkileri herkese karşı ileri sürebilmektedir. Böylelikle aynî hak sahibi, hâkimiyet ve yetkilerine saygılı davranılmasını üçüncü kişilerden isteme hakkına sahiptir.
Aynî hak, sahibine dokunulmazlık ve ayrıcalık yetkisi de tanımaktadır.
Aynî Haklara Hâkim Olan İlkeler
Genel olarak aynî haklara hâkim olan prensipler;
- Belirlilik,
- Kamuya açıklık,
- İnancın korunması,
- Sınırlı sayı ve tipe bağlılık,
- Hak düşürücü süre veya zamanaşımın işlememesidir.
Ancak belirtmek gerekir ki, bazı prensipler sadece belli konuları ilgilendirmektedir. Örneğin, sınırlı aynî hakların sırası sadece sınırlı aynî haklar açısından bir anlam ifade etmektedir.
İlkeler ve İçerikleri
Belirlilik İlkesi: Bir aynî hakkın konusunu ancak belirli bir şeyin oluşturması ifade eder.
Kamuya Açıklık İlkesi: Aynî hakkın varlığının herkese karşı açıklanmasını ifade eder.
İnancın Korunması İlkesi: İyi niyetli üçüncü kişilerin kamuya açıklanan duruma göre aynî hak kazanmak amacıyla yaptıkları hukukî işlemlerdeki inançlarının korunmasını ifade eder.
Sınırlı Sayı ve Tipe Bağlılık İlkesi: TMK’da öngörülen aynî hakların kurulabileceğini(numerus clausus) ifade eder.
Hak Düşürücü Süre ve Zamanaşımına Tâbi Olmama İlkesi: Aynî hakkın fiilen kullanılmasa da hakkın düşmeyeceğini ve aynî hakkın herkese karşı ileri sürülebilmesini sağlayan talep ve davaların zamanaşımın
