EŞYA HUKUKU PRATİK ÇALIŞMA 2
(Eşya Hukukunun Temel Kavramları ve Eşya Hukukunun Genel İlkeleri)
OLAY
Büyük bir çiftlik sahibi olan Bay (Ç), çiftliğinin elektrik ihtiyacını karşılamak için sahibi olduğu arazinin üzerine bir rüzgâr tribünü koyar. Bu rüzgâr tribünü sayesinde elektrik üretip kullanmaya başlar ve bu elektriği daha sonra köyün diğer sakinlerine satar. İşleri bu kadar iyi giderken eşi (E) ile arası bozulan (Ç)’nin taraf olduğu boşanma davasında, boşanma hükmü verilmiş ve bu hüküm kesinleşmiştir. Çiftin evlilik birliğinin devamı sırasında edindiği ortak hayvanları olan Bengal kedisini, Bayan (E) çok sevdiği için; Bay (Ç) ise yaklaşık 20.000 TL ödediği için maddi değerinden dolayı istemektedir. Bay (Ç) ve Bayan (E)’nin evli olduğu dönemde, aralarında mal ayrılığı rejiminin bulunduğu bilinmektedir.
(Ç), mülkiyet hakkı sahibi olduğu taşınmazlardan biri üzerindeki kaynaktan, Bayan (D) ile yapmış olduğu sözleşme uyarınca, (D) lehine, her ay belirli bir miktarda su kullanım yetkisi sağlayan bir ayni hak tesis eder. (D) sahibi olduğu ayni hakkı arkadaşı (F)’ye devreder, ancak (Ç), hakkın niteliği gereğince devredilemeyeceğini ileri sürmektedir.
(Ç)’nin kardeşi (K)’nin ise Edirne’de bir taşınmazı bulunmaktadır. (K) taşınmazından ana yola daha hızlı ulaşmak amacıyla, (R)’nin maliki olduğu komşu taşınmaz üzerinde ayni hak tesis etmek istemektedir. Bu amaçla (K) ile (R) bir sözleşme yaparak, (K) lehine tapuda söz konusu hakkın tescilini sağlarlar. Ancak kısa bir süre sonra, (K) söz konusu taşınmazı (S)’ye satar ve (S) lehine tapuda tescil yapılır.
SORULAR:
- Bay (Ç) arazisine rüzgâr tribünü koymakla beraber, rüzgârdan elde ettiği elektrik enerjisinin maliki olabilir mi? Enerjinin eşya olarak nitelendirilmesinin mümkün olup olmadığını göz önünde bulundurarak, açıklayınız.
- Bay (Ç) ve Bayan (E)’nin boşanması üzerine sahip oldukları evcil hayvanın kimin yanında yaşamına devam edeceğini, hayvanların hukuki statüsünü göz önüne alarak açıklayınız.
- Bayan (D)’nin sahibi olduğu hakkı nitelendirerek, (Ç)’nin iddiasının yerinde olup olmadığını açıklayınız.
- Olayda (K)’nin taşınmazı lehine tesis edilen hakkı nitelendiriniz. (K)’nin söz konusu taşınmazın mülkiyetini (S)’ye devretmesi durumunda, (K)’nin taşınmazı lehine tesis edilen hakkın (S) tarafından kazanılmış olup olmayacağını tespit ediniz.
CEVAPLAR:
1. Bay (Ç), arazisine kurduğu rüzgar tribünü sayesinde rüzgar enerjisini elektrik enerjisine dönüştürmüş olup, bu enerjinin satışını gerçekleştirmektedir. (Ç)’nin söz konusu elektrik enerjisinin maliki olup olmadığı meselesine verilecek yanıt, enerjinin üzerinde mülkiyet kurmaya elverişli bir varlık olup olmamasında düğümlenmektedir. Yani, enerjinin eşya olup olmadığı ele alınmalıdır.
Bilindiği üzere enerji, cismani olmayan bir varlıktır. Esasında cismani olmaması sebebiyle, dar anlamda eşya kavramının sınırlarına dahil değildir. Ne var ki yasa koyucu TMK m. 762’de düzenlediği istisna ile birlikte “edinmeye elverişli olan ve taşınmaz mülkiyetinin kapsamına girmeyen” doğal güçlere ilişkin taşınır eşyaya dair hükümlerin uygulanmasını uygun görmüştür. Bu hükümlerin devreye girmesi ile birlikte, elektrik enerjisine taşınırlara ilişkin hükümler uygulanacaktır.
Nesnenin özel niteliğinden ötürü enerji ve doğal güçlere, eşyaya ilişkin hükümler kanun atfı da dikkate alınarak kıyasen uygulanır. Buna karşın enerji ve doğal güçler üzerindeki haklar, ayni hak olarak değil de mutlak hakkın özel şekli olarak değerlendirilmektedir. (ANTALYA)
2. Hayvanların eşya hukukundaki konumunu irdeleyecek olursak, mukayeseli hukuktan faydalanmak gerekecektir. Kaynak ZGB’nin yanı sıra Alman ve Avusturya Medeni Kanunlarında, hayvanların eşya olmadığı açıkça hükme bağlanmıştır. Bu hükümlerle beraber hayvan, “eşya benzeri” niteliğindeki bir varlık konumundadır. Nitekim söz konusu yasalar; eşyaya ilişkin hükümlerin, hayvanlara ilişkin özel bir düzenleme bulunmadığı durumlarda hayvanlara ilişkin olarak kıyasen uygulanması gerektiğini de düzenlemiştir.
Türk hukukundaki durumu inceleyecek olursak, hayvanın eşya olmadığına dair özel bir düzenlemenin mevzuatımızda bulunmadığını ifade etmemiz gerekir. Bu durumun yanı sıra, 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu m. 2 hayvanların yaşama hakkına sahip olduğunu düzenlemiştir. Yaşama hakkı düzenlemesinden hareket eden bazı yazarlar, hayvanların bu düzenleme karşısında eşya sayılmasının artık Türk hukukunda mümkün olamayacağını ifade ederek; hayvanlara ilişkin olarak, özel düzenleme bulunmaması koşulu ile eşyaya ilişkin hükümlerin kıyasen uygulanması gerektiğini savunmaktadır.
Diğer yandan kimi yazarlar ise, hayvanların yaşama hakkına sahip olmasının onların cismani olma, belirli olma, kişilik değeri dışında olma ve üzerinde hakimiyet kurulabilme özelliklerini dışlamadığını, bu nedenlerle halen eşya sayılması gerektiğini savunmaktadır.
Olayda; söz gelimi her iki yaklaşımın belirlenmesi durumunda da; ilkinde boşanma sonrası hayvanlara uygulanacak özel bir hükmün bulunmaması, ikincisine göre zaten eşya olmasından hareketle söz konusu evcil hayvan, mal rejimi tasfiyesine dahil olacaktır. Bay (Ç) ve eşi Bayan (E) arasında evlilik birliğinin devam ettiği sürede “mal ayrılığı rejimi” hüküm sürdüğünden evcil hayvan, Bay (Ç)’ye bırakılacaktır.
3.(Ç) ve (D) arasındaki sözleşme ile (D) lehine bir kaynak hakkı kurulmuştur. Kaynak hakkı, başkasının arazisinde bulunan kaynaktan su alarak, bunu taşıma yetkisi sağlayan irtifak hakkıdır. Para ile ölçülebilen bir değere sahip olup olmama açısından kaynak hakkı; malvarlığı hakkı, ileri sürülebileceği çevre açısından mutlak hak, eşya üzerinde sağladığı yetki bakımından ise sınırlı ayni haktır. TMK m. 837/II uyarınca, sınırlı ayni haklar içinde irtifak hakları arasında yer alan kaynak hakkı, aksi kararlaştırılmadıkça devredilebilir ve mirasçıya geçebilir.
Kaynak hakkının eşyaya bağlı irtifak olarak kurulması mümkün olduğu gibi kişiye bağlı irtifak olarak da kurulması mümkündür. Somut olayda, kaynak hakkı kişiye bağlı olarak kurulmuştur. Kaynak hakkı, aksi kararlaştırılmadığı sürece devredilebilir ve mirasçıya geçer.
Olayda; (Ç) ile (D) arasında yapılan sözleşmede de, aksi kararlaştırılmadığı için, (D) lehine kurulan kaynak hakkının (F)’ye devredilmesi mümkündür.
4.TMK’da bazı irtifak haklarına ilişkin özel olarak ayrıntılı düzenlemeler yapılmış iken, TMK md.838’de diğer irtifaklar başlığı altında, mülkiyet hakkının sağladığı yararlanma yetkisinden çeşitli irtifak haklarının yaratılabileceği düzenlenmiştir. Bu kapsamda, bir taşınmazdan geçit olarak yararlanma yetkisi veren geçit irtifakı, diğer irtifaklara dahildir. Geçit hakkı mutlak ve sınırlı ayni bir haktır. Geçit irtifakı diğer irtifaklardan sayıldığı için kişi lehine ya da taşınmaz lehine (eşyaya bağlı) tesis edilebilir.
Olayda geçit hakkı (K)’nin taşınmazı lehine kurulduğu için taşınmaz lehine (eşyaya bağlı) tesis edilmiştir. Taşınmaz lehine irtifakta bir taşınmaz üzerinde bir başka taşınmaz lehine irtifak hakkı kurulmaktadır. Bu durumda, irtifakın yükletildiği taşınmaza yüklü taşınmaz, lehine irtifak hakkı kurulan taşınmaza yararlanan taşınmaz denir.
Eşyaya bağlı irtifakta, yararlanan taşınmazın maliki kimse, irtifak hakkının da sahibidir. Yararlanan taşınmazın maliki el değiştirdiğinde, irtifak hakkının sahibi de değişmiş olacaktır. Eşyaya bağlı irtifaklarda, irtifak hakkı yararlanan taşınmazın mülkiyetine ayrılmaz bir şekilde bağlanmıştır. Aynı açıklamalar yüklü taşınmaz için de geçerlidir.
Olayımızda (R)’nin taşınmazı yüklü taşınmaz, (K)’nin taşınmazı yararlanan taşınmaz niteliğindedir. Burada eşyaya bağlı bir irtifak söz konusu olduğundan, (K)’nin taşınmazı lehine tesis edilen irtifak kendiliğinden bu taşınmazın yeni maliki olan (S)’ye geçer ve (S) geçit hakkının sahibi olur.
Eşya Hukuku Bazı Test ve Pratik Çalışmaları
Diğer Pratik ve Testler İçin Tıklayınız.
Faydalı bilgilerinizi bizlerle paylaştığınız için teşekkür ederim.
Çok yararlı bir makale olmuş. Severek takip ediyorum. Teşekkür ederim.
websitem için çok işime yaradı teşekkür ederim
Çok yararlı bir makale olmuş. Severek takip ediyorum. Teşekkür ederim.
aramalarım sonunda buraya geldim ve kesinlikle işime yarayan bir makale oldu. teşekkür ederim
Çok yararlı bir makale olmuş. Severek takip ediyorum. Teşekkür ederim.