Delil Sözleşmesi
Delil Sözleşmesi, belli bir vakıanın, belli bir delil ile veya diğer delillerin yanında kararlaştırılan, türdeki deliller ile de ispat edilebileceği konusunda taraflar arasında davadan önce veya dava sırasında yapılan bir usul sözleşmesidir. İspat şekli olarak yazılı şekilde yapılmalıdır. Delil sözleşmesi, sadece taraflarca getirilme ilkesinin uygulandığı davalarda yapılabilir. Resen araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda delil sözleşmesi yapılamaz.
Kural olarak, kanunun belli bir delil ile ispatı aradığı vakıaların başka delillerle ispatı mümkün değildir. Bu kanuni delil sisteminin bir sonucudur. İstisna olarak, kanun taraflara da belli vakıaların, belli delillerle ispatını kararlaştırabilmeleri imkânını vermiştir. Böyle bir anlaşmanın varlığı durumunda, sözleşme konusu bir vakıanın ispatında sadece kararlaştırılan belirli deliler veya deliller kullanılabilir.
Senetle ispatı gereken, hususların, tarafların anlaşmasıyla (karşı tarafın muvafakati) tanıkla da ispat edilmesine karar verilebilir.
Delil Sözleşmesinin Şekli
Delil sözleşmesi, davadan önce bağımsız bir sözleşme olarak veya bir maddi hukuk sözleşmesinin (taksitle satış sözleşmesi, kredi sözleşmesi) bir şartı olarak, yazılı bir şekilde yapabilirler. Maddi hukuk sözleşmesinin bir şartı olarak da yapılmış olsa yine de usul sözleşmesidir. Taraflar dava açıldıktan sonra da yazılı delil sözleşmesi yapabilirler. Yazılı şekil şartı geçerlilik değil ispat şartıdır. Sözlü de yapılabilir.
Delil sözleşmesi, dava sırasında da yapılabilir. Dava esnasında tutanağa geçirilerek yapılabileceği gibi aslında senetle ispatı gereken hususun taraflardan birisinin tanık dinletmesi karşı taraf buna muvafakat ederse delil sözleşmesi yapılmış olur.
Taraflardan birisinin ispat hakkının kullanımını imkânsız kılan veya fevkalade güçleştiren delil sözleşmeleri geçersizdir.
Delil Sözleşmesi Türleri
a. Münhasır Delil Sözleşmesi
Belli bir vakıanın sadece belli bir delille ya da delillerle ispat edilebileceğine ilişkin davadan önce veya dava sırasında yapılan sözleşmeye denir. Bu türden bir anlaşmanın varlığı halinde başka bir delil kullanılamaz. Münhasır delil sözleşmesiyle senetle ispat edilmesi gereken bir iddianın tanıkla veya takdiri bir delille ispatlanacak bir iddianın senetle ispat edilebileceği kararlaştırılabilir. Münhasır delil sözleşmelerinin en tipiğini “hakem-bilirkişi sözleşmesidir.” Hakem bilirkişi sözleşmesine dayanarak, hakem veya bilirkişiler tarafından uyuşmazlık konusu hakkında hazırlanan iddialar tarafları ve mahkemeyi bağlayıcı niteliktedir. Delil sözleşmesinde belirtilen delil dışında başka bir delil ileri sürülürse bu delil dikkate alınmaz.
b. Münhasır Olmayan Delil Sözleşmesi
Aralarında çıkacak uyuşmazlıkta belli bir vakıanın ya da işlemin sadece belli delil veya delillerle değil de kanunen mümkün olan deliller yanında, kendi kararlaştırdıkları deliller ile de ispatlanacağı kabul edilirse münhasır olmayan bir delil sözleşmesi yapmış olurlar. Örneğin, senetle ispat zorunluluğu olan bir hukuki işlemin tanık ile de ispat edilebileceğinin kabul edilmesi böyledir. Yani münhasır olmayan delil sözleşmesinde seçimlik bir hak söz konusudur.
