Belgelerin Mahkemeye Verilmesi (İbrazı) Zorunluluğu
Davada senede dayanılacaksa, davalı ve davacı tarafından dilekçeler teatisinde ileri sürülmelidir. Dilekçede belirtilmiş ancak dosyaya konulmamış senetler için hâkim iki haftalık kesin süre verir. Taraflar olayların ispatı için ellerinde olan tüm delilleri mahkemeye sunacaklardır. Bu deliller tabii olarak tarafların kendi lehine deliller olacaktır. Tarafların doğruyu söyleme yükümlülüğü olmasına rağmen, kendi aleyhine karşı tarafın lehine delilleri de mahkemeye sunması bu kapsamda değerlendirilemez.
Belgenin sadece örneğinin mahkemeye verildiği durumlarda, mahkeme kendiliğinden veya taraflardan birisinin talebi üzerine belgenin aslının verilmesini de isteyebilir. Belgenin aslını elinde bulunduran taraf, üçüncü kişi veya resmi makamlar, istenmesi halinde bunu mahkemeye sunmak zorundadır.
Ticari defterler gibi sahibi tarafından devamlı kullanılan ve bu sebeple uzun süre mahkemede kalması işin niteliği gereği sakıncalı olan belgelerin sadece ilgili kısımlarının onaylı örnekleri mahkemeye sunulabilir.
Mahkemeye getirilmesi zor veya sakıncalı olan belgeler hâkim veya görevlendireceği bilirkişiler tarafından yerinde incelenir ya da mahkemeye sunulmuş örnekleri asıllarıyla karşılaştırılır. Bu inceleme sonunda tutanak tutulur. Gerekli görülürse belgeler uygun bir cihazla kaydedilir.
Mahkemenin, belge asıllarının yerinde incelenmesi yönündeki emrinin yerine getirilmesine haklı bir sebep olmadan engel olunması halinde hâkim tarafından 500-5000 TL arasında disiplin para cezasına hükmedilebilir ve gereğinde de zor kullanılmasına karar verilebilir.
Mahkemece, ibrazı istenen belgenin elinde bulunduğunu inkâr eden tarafa, böyle bir belgenin elinde bulunduğuna, özenle aradığı halde bulamadığına ve nerede olduğunu da bilmediğine ilişkin yemin teklif edilebilir. (inkar yemini)
Taraflardan biri elindeki belgenin aslını mahkemeye verirse, bu belgenin geri verilmesini talep edebilir. Bu takdirde hâkim, belgenin aslının verilip verilmeyeceğine karar verir. Geri verilmesine karar verildiğinde, aslına uygun olduğu mahkeme mührü ve yazı işleri müdürünün imzasıyla onanmış örneği dosyaya konur.
Mahkeme, üçüncü kişi veya kurumun elinde bulunan bir belgenin taraflarca ileri sürülen hususun ispatı için zorunlu olduğuna karar verirse bu belgenin ibrazını emreder.
Sırların açıklanması, tanıklıktan çekinme sebebidir. Başka bir ifadeyle tanıklık yaptığı takdirde kendisine ait sırların açıklanmasına neden olacak kişi tanıklıktan kaçınabilir. Bu durumda kişilerin bu tür belgeleri mahkemeye sunmaları beklenemez.
