Ayni Akit Sisteminin Genişlemesi
1- İsimsiz Akitler:
İsimsiz akitler, ius civile akitler sisteminin genişlemesinin bir sonucudur. Bu akitler tarafların anlaşması ve bir tarafın edimini yerine getirmesi ile doğardı.Borcun doğabilmesi için bir tarafın edimini yerine getirmesi gerekirdi. Bu akit tek taraflıdır, taraflardan biri edimini diğerinin edimini yerine getirmesi için yerine getirirdi. Taraflardan biri edimini yerine getirir, diğeri getirmezse edimini yerine getiren tarafın 2 dava hakkı vardı. Bu davalardan ilki actio praescriptis verbis’tir. Bu dava ile karşı tarafında edimini yerine getirmesi, yerine getirmezse ifa edilmeden doğan zararın tazmin edilmesi istenirdi. İkinci dava mevcut sebebin sonradan ortadan kalkması nedeniyle açılan sebepsiz zenginleşme davasıdır. Bu dava ile akit feshedilmiş olurdu ve edimini yerine getiren taraf bir şey vermişse onu, bir şey yapmışsa karşılığını isterdi.
Edimini yerine getiren karşılığını alamazsa actio doli ile zararının tazminini de isteyebilirdi. Bu akitlerin konusu,
veriyorum vermen için,
veriyorum yapman için,
yapıyorum vermen için,
yapıyorum yapman için şeklinde olmak üzere 4 başlıkta toplanırdı.
En Önemli İsimsiz Akitler:
a- Trampa:
Veriyorum vermen için tipine giren akittir. Bu akitle tarafların anlaşmalarına göre taraflardan biri bir malın mülkiyetini diğerine devreder, karşı tarafta başka bir malın mülkiyetini devretmek borcu altına girerdi. Trampa akdi, taraflardan birinin ediminin konusu olan malın mülkiyetini devretmesiyle meydana gelir, bu bakımdan ayni akittir. Alım-satım ile arasındaki fark da buradan gelir. Alım-satım akdi sadece tarafların rızası ile meydana geldiği için rızai akittir. Ayrıca alım-satımda rahat zilyetliğin sağlanması yeterliyken, trampadaki borç mülkiyetin naklidir.
b- Precarium (İğreti Akdi):
Bu akitle taraflardan birisi rica üzerine ücretsiz olarak bir malın veya hakkın kullanılmasını sağlar ve zilyetliği naklederdi. Karşı tarafta istendiği zaman malı iade eder veya kullanılmaktan vazgeçerdi. Precarium, ücretsiz olması sebebiyle ariyete benzer fakat konusu genellikle gayrimenkul mal olurdu ve zilyetlik mutlaka devredilirdi. Bunlar pracarium’u ariyetten ayırmıştır. Precarium’daki zilyet başkası için zilyettir, dolayısıyla da zamanaşımıyla iktisap yapamaz fakat zilyetliğin korumalarından yararlanır.
