AB’NİN HUKUKİ NİTELİĞİ
–Üç sütunlu Avrupa topluluğu üzerinden, tek yapılı AB’yi kuran Lizbon Antlaşması, hukuki açıdan AB’yi karmaşık hale getirmiştir. Çünkü AB; ulusararası hukukun klasik süjeleri olan devlet ve uluslararası örgütlerden farklılık arzeder. Bazı yönleriyle devlet, bazı yönleriyle uluslararası örgüte benzese de AB her ikisi de değildir.
1-Devlet Niteliği
Devletin klasik unsurları olan ülke, insan, egemenlik açısından değerlendirildiğinde;
- Ülke unsuru açısından, AB kendi ülkesine sahip değildir. Antlaşmaların uygulanacağı alan, üye devletlerin ülkeleri olsa da AB’nin ülkesel yetkisi tam değildir.
- İnsan unsuru açısından; AB’deki vatandaşlık, klasik vatandaşlıktan farklıdır. Üye devletler, tüm alanlarda ülkesinde yaşayan vatandaşları bağlayıcı düzenlemeler yapabilirken, AB sadece yetkili olduğu alanlarda Avrupa vatandaşlarına kural koyabilir.
- Egemenlik unsuru açısında; AB sınırsız egemenlik yetkisine sahip değildir. Üye devletlerin devrettiği yetkilere bağlıdır. Oysa klasik anlamda devlet, ülke üzerinde üstün otoriteye
Bu nedenlerle AB, devlet gibi özellikler taşımasına rağmen, klasik bir devlet değildir.
Buna karşın, AT’nin uluslar-üstü hukuk yapısının zorunlu yargı yetkisi, ulusal hukuklara doğrudan uygulanma kabiliyeti, federal birtakım özelliklere sahip olduğunu gösterir
–Bu gibi özellikler nedeniyle federasyona benzetilse de AB’ye federasyon denilemez çünkü;
- Üye devletler, özellikle dış politika, savunma ve güvenlik gibi bazı konularda yetkilerini ortak politika için üst organa devretmemiştir
- Üye devletler veto haklarını korumaktadır
- Oy birliği gerektiren alanlar bulunmaktadır
- Üye devletler kurucu antlaşmaları değiştirme yetkisine sahiptir
- Tüm bunlar, AB’nin federasyondan ziyade hükümetler arası bir işbirliği örgütü olduğuna işaret etmektedir .
2-Ulus-üstü Örgüt Niteliği
AB’ye tam olarak uluslararası bir örgüt denilemez. Ondan farklılık gösteren yanları;
- AB bütünleşme amacı taşıyan daha kuvvetli bir yapıya sahip olduğundan uluslararası örgüt değil, ulus –üstü örgüttür.
- Karşılıklılık esasının olmaması
- AB hukukunun üstünlüğü
- Doğrudan etki doğurması,
- Ulusal yetkilerin deri gibi özellikler
AB’nin dinamik yapısı, entegrasyon amacı ve kurucu antlaşmalarının özel niteliği ile hukuki ve kurumsal yapısının bazı özellikleri, AB’nin esas itibariyle ulus üstü bir örgüt olduğunu gösterir.
