AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARI
–AB hukukunda, kurumsal denge ilkesi, kurumlardan biri yetkisini icra ederken, diğer kurumların kurucu antlaşmalarla doğan yetkilerine saygı gösterme zorunluluğudur.
Lizbon Antlaşması öncesi AB
–Maastricht Antlaşmasıyla kurulan AB, başlangıçta 3 sütunlu yapıya dayanmaktaydı: Avrupa Toplulukları, Ortak dışişleri ve Güvenlik Politikası, Adalet ve İşçilerinde İşbirliği Politikası
-Lizbon antlaşması ile tüm politikalar tek çatı altında toplandı, Avrupa Birliği adı altında tek kurumsal çerçeve oluştu.
Lizbon Antlaşması sonrası AB
–Lizbon Antlaşmasıyla AB, 7 kurumla faaliyet yürüten tek bir yapı halini almıştır. Bunlar: Avrupa Parlamentosu, Avrupa Konseyi, Bakanlar Konseyi, Avrdupa Komisyonu, Avrupa Birliği Adalet Divanı, Avrupa Merkez Bankası, Sayıştay.
1.Avrupa Konseyi:
-Lizbon Antlaşmasıyla Avrupa Konseyi asli organ niteliği kazandırılıp, karar alma yetkisiyle donatılmıştır. Kararlarının Adalet Divanına götürülmesinin yolu açılmıştır. daha önceleri Konseyin aldığı kararlar siyasi nitelikte olup, hukuki bağlayıcılığı yoktur.
–Yapısı:
Avrupa Konseyi, üye devletlerin devlet veya hükümet başkanları ile kendi başkanı ve Komisyon Başkanı’ndan oluşur. Başkanın davetiyle, her 6 ayda 2 kez toplanır. Konsey başkanı, 2,5 yıllık süre için konsey tarafından nitelikli çoğunlukla seçilir.
–Konsey Başkanının rolü, orta dış ve güvenlik politikasını ilgilendiren konularda, kendi düzeyinde ve bu sıfatla Birliğin dış temsilini sağlamaktır.
–Yetkileri:
-AB’nin işleyişinde esaslı bir rolü vardır, Birliğin gelişimi için gerekli itici gücü sağlar buna yönelik genel siyasi yönelimleri ve öncelikleri belirler.
-Önemli karar alma yetkisiyle donatılmıştır. AB kurumlarına üye atama ve seçmede ciddi yetkileri vardır.
–Anayasal nitelikte yetkileri vardır: Kurucu antlaşmaların değiştirilmesi gibi konularda önemli bir rol oynar.
-Üyelik için gerekli yeterlilik kriterleri Konsey tarafından belirlendiğinden, dolaylı olarak AB’ye tam üyelikte belirleyici güçtür.
-Kararları konsensüsle alınır.
2.AB (Bakanlar) Konseyi
–Komisyon ve Parlamento ile birlikte 3’lü yapıyı oluşturur. Ayrı bir uluslararası örgüt olan Avrupa Konseyi ile karıştırılmaktadır. Yer yer AB’nin asli organı olan Avrupa Konseyi ile de karıştırılır.
Yapısı:
AB Konseyi, üye devletin birer bakanından oluşur. AB kurumsal şeması içinde vatandaşları temsil eden Parlamentoya karşı, üye devletlerin meşruiyetini sağlayan bir organ olmuştur. Yani Avrupa Parlamentosu AB vatandaşlarını; AB konseyi ise üye devletleri temsil eder. İki özel konseyi barındırır:
- Genel İşler Konseyi: Diğer konsey çalışmaları arasında tutarlılığı sağlar.
- Dışişleri Konseyi: Birliğin dış eylemini şekillendirir, tutarlılığını sağlar.
Yetkileri
–Özel prosedürler ve işlemler dışında, Avrupa Parlamentosuyla (AP) birlikte yasama yetkisini paylaşır. AP ile birlikte Birliğin bütçesini yapar. Antlaşmalarda öngörülen politika belirleme ve koordinasyon işlevlerini yerine getirir.
-Yürütme kapsamında, ortak dış ve güvenlik politikalarını gerçekleştirme konusunda etkinlik gösterebilir. Ayrıca, AB adına 3. devletler veya uluslararası örgütlerle antlaşmalar imzalama yetkisine sahiptirler. Ancak müzakereler komisyon tarafından yürütülür.
–Konsey, basit çoğunluk, nitelikli çoğunluk ve oybirliğiyle karar alabilir.
3.Avrupa Parlamentosu
-Lizbon antlaşmasıyla birlikte, AP, konseyle beraber AB’nin gerçek yasama gücü olmuştur.
Yapısı:
Avrupa Parlamentosu Birlik vatandaşlarının temsilcilerinden oluşur. Birliğin demokratik yönünü oluşturmaya yöneliktir. Doğrudan genel oyla seçilen tek uluslar üstü kurum niteliğindedir. Üye sayısı başkan hariç 750’i geçemez. en çok üye 96 ile Almanya.
İşleyişi:
5 yıllık bir süre için seçilir. Merkezi Fransa Strazburg’da olmakla birlikte, Brüksel ve Lüksemburg’da iki ayrı çalışma yeri bulunur. Her ay yaklaşık bir hafta toplanır.
-AP’de üyeler, uluslar gruplar halinde değil, politik gruplar halinde otururlar. Grup için minimum 25 üye gerekir.
Yetkileri:
–Halkları temsil eden kurum olarak AP, AB kurumları arasında ilk sıradadır. Lizbon Antlaşmasıyla birlikte Avrupa halkı kavramına vurgu yapılmaya başlandı.
-AB’de hem AP, hem de konsey, bir devlet parlamentosunun sahip olabileceği bütçe ve yasama yetkileriyle donatılmıştır.
–Konsey, çift kamaralı parlamenter rejimlerdeki 2. meclis gibidir. Avrupa vatandaşlarını temsil eden AP, devletleri temsil eden, Devletler meclisi niteliğindeki konsey. AP yetkileri:
- AP, bütçenin onaylanması ve uygulanması açısından sorumluluk sahibidir.
- AP; diğer kurumlar üzerinde siyasi denetim yetkisini kullanır. Bunlar:
Ü Komisyon ve Konseye yönelttiği yazılı ve sözlü sorularla yürütmeyi denetler.
Ü Parlamento önünde sorumlu olan komisyon üzerinde doğrudan siyasi denetim yapar.
Ü AP’nin seçtiği ombudsman, Birliğin kurum ve organlarına ilişkin şikayetleri denetler.
Ü AP, Birlik hukukuna aykırılık durumlarında soruşturma komitesi kurabilir.
- Başlangıçta görüş sunan bir danışma mercii gibi kabul gören AP, bu gün Birlik tasarruflarının kabulünde önemli yetkileri vardır.
-Lizbon Antlaşması, ATS ile getirilen işbirliği prosedürünü kaldırıp, karar alma prosedürünü getirip 2’ye ayırmıştır: Olağan ile Özel Yasama usülleri
a- Özel Yasama Prosedürü:
–Görüş verme: Birlik işlemlerine ilişkin danışsal nitelikte görüş verebilir.
–Muvafakat-Onay: Parlamentonun veto yetkisini içerir. Görüş olumsuz ise, Konsey tasarıyı kabul edememektedir.
b-Olağan Yasama Prosedürü
Yeni karar alma usulüne olağan yasama prosedürü adı verilmiştir. Konseyle olan yetki paylaşımı parlamento lehine sonuçlanmıştır. Lizbon’la, yasamada AP’nin güç ve etkinliği arttırılmıştır. Konseye denk bir yasa koyucu organ haline gelmiştir.
–Birinci görüşme, 2. görüşme, uzlaşma ve üçüncü görüşmeye bakılacak
AVRUPA KOMİSYONU
–AB’nin kurumsal yapısının merkezinde bulunur.
-Komiser olarak da adlandırılan komisyon üyeleri, seçildikleri devlet yerine, birliğin genel çıkarlarını savunurlar. Her komisyon üyesi, bir veya birden fazla AB politikasının yürütülmesinden sorumludur.
Yasama Yetkileri:
-Girişimde bulunma: Komisyonun önerisi olmadan, yasama tasarrufta bulunamaz. Ender durumlar dışında komisyon yasama önerilerini yapma tekeline sahiptir. Yani karar alma öncesinde kilit bir role sahiptir. Ancak öneri için de konsey veya parlamentonun bu yönlü talebinin olması gerekir.
– Yasama işlemi tesis etme: Her birlik kurumu gibi komisyon da yetkili alanlarda kural koyabilir.
Konsey veya parlamentonun talebi üzerine komisyon öneri sunmak üzere harekete geçebilir. olağan yasama fonksiyonunda rutin bir işlevi yoktur.
Yürütme Yetkileri
-Komisyon aynı zamanda birliğin yürütme organı olduğundan karar alma sonrasında da kilit konuma sahiptir. Genel kararlara uyulmasını sağlamakla görevli olduğu gibi, program ve fonların yönetilmesinden de sorumludur.
-Birlik hukukunun uygulanmasını gözetir yani Komisyon AB kurucu antlaşmalarının bekçisidir.
-Üye devletlerde mevcut destek (devlet yardımı) sistemlerini sürekli olarak izlemekle görevlidir.
-Üye devletlerin gerçek ve tüzel kişilerinin, AB hukukundan kaynaklanan yükümlülükleri yerine getirip getirmediğini denetler, yaptırım uygulama yetkisi mevcuttur.
-Birliğin dış temsilini sağlar. 3. devletlerle yapılacak antlaşmaların müzakere süreçlerini yürütür
ADALET DİVANI
–Divanın iş yükünü hafifletmek için 1988’de ilk derece mahkemesi kurulmuştur.
–Adalet divanının temel rolü, antlaşmaların yorumlanmasında ve uygulanmasında hukuka riayet edilmesini sağlar.
-Adalet divanı, her üye devletin bir hakiminden oluşur. 28 hakim vardır. 6 yıl için atanırlar.
Yargılama çekişmeli ve kamuya açıktır. AB hukukunu uygulamakta ve uyuşmazlıkları çözüm kavuşturmakla görevlidir.
–Kurucu antlaşmalar, divana danışma görevi de verir. Konsey ve komisyon, herhangi bir antlaşma hükümlerinin AB hukukuna uygunluğu konusunda görüş isteyebilir. görüş olumsuzsa, görüşte belirtilen uyumsuzluklar giderilmedikçe yürürlüğe girmez. Divanın görüşü bağlayıcıdır.
-Bir uyuşmazlıkta, antlaşmalarda öngörülenler dışında dıışnda bir çözüm yönetmine başvurmaz. Birlik hukukun uygulanması veya yorumlanmasında tek yetkili merci Divandır.
SAYIŞTAY
–Maastricht Antlaşmasıyla AB’nin ana organları arasında yerini almıştır. AB’nin mali denetimini yapmakla yükümlüdür.
-Üyeleri, her devletten bir üye olmak üzere 6 yıllığına atanır. başkanı 3 yıllık olarak seçerler. Görevlerini yaparken, hiçbir merciden talimat almazlar.
-Birliğini ve Birlik tarafından kurulan organ ofis veya ajansların tüm gelir ve gider hesaplarını inceler. sayıştay, hesapların güvenirliliğini ve bunların dayandığı işlemlerin hukuka uygunluğun ve düzgünlüğünü ve mali yönetiminin sağlam olup olmadığını inceler.
–Bir yargı yeri değildir. Her mali yılın sona ermesini takiben yıllık bir rapor hazırlar. Yaptırım ve emir verme gücü olmayıp, esas rolü aykırılık, ihlal ve israfa dikkat çekmektir.
