9-Zilyetlik Kavramı ve Zilyetliğin Niteliği

- Okuma süresi: 3dk, 4sn

9-Zilyetlik Kavramı ve Zilyetliğin Niteliği

ZİLYETLİK

Zilyetliğin en önemli işlevi taşınır mallarda ayni haklar bakımından kamuya açıklık sağlamasıdır. Zilyedin zilyet olduğu taşınır mal üzerinde iddia ettiği hakka sahip olduğu karine olarak kabul edilir. Hayvanlar, eşya sayılmasa da aksine düzenleme olmadığı takdirde taşınır eşya hükümlerine tabi olurlar.

Zilyetlik Kavramı

Zilyetlik, eşya üzerindeki fiili hakimiyettir. Bir şey üzerinde fiili hakimiyeti bulunan kimse onun zilyedidir. TMK. 973’e göre “Bir şey üzerinde fiilî hâkimiyeti bulunan kimse onun zilyedidir.” Zilyetlik dediğimiz şey, hakkın dış görünüşüdür. Yani hakkı herkes için aleni (görünür) yapan şeydir. Örneğin; bir telefonu elimde görürseniz, dersiniz ki bu kişinin bu telefon üzerinde bir hakkı vardır. Bu kira sözleşmesi sonucu bir alacak hakkı da olabilir, mülkiyet de intifa da ama sonuçta bir hakkı var sonucu çıkarırsınız. Zilyetlik bir hak değildir, sadece hakkın dış görünüşüdür.

Oğuzman hocaya göre zilyetlik bir şeyde fiili hakimiyeti (corpus) ele geçirmiş ve onu kaybetmemiş olmaktır. Örneğin bir malı fiili hakimiyetinden vazgeçmeksizin başkasının hakimiyetine bırakırsanız fiilen ele geçiren kişi sizin asli hakimiyetinizi kabul ettikçe sizin zilyetliğiniz sona ermez. Ancak bu kişi sizin hakimiyetinizi reddederse sizin zilyetliğiniz ortadan kalkar. Şayet ;zilyet malı başkasının iktidarına değil de 3. Kişinin bu malı sadece kendisine hizmet için kullanmasına izin vermişse burada hizmet zilyetliği mevcuttur. Tüzel kişiler zilyetliği organları vasıtasıyla elde ettikleri için bu zilyetlik dolaylı zilyetliktir. Zilyetlik iradesi olmadan uyuyan bir kimsenin cebine para koyarsanız bu kişi onun zilyedi sayılmaz. Çünkü ilk kazanımda zilyetlik iradesi (animus) olmalıdır. Diğer yandan mirasçılar ölenin zilyetliğine tabi hakları üzerinde fiili hakimiyeti ele geçirmeden, hatta mirasın açıldığını bilmeseler dahi mirasın zilyedi sayılırlar. Bu kabul kanun hükmündendir. (MK. 599)

Zilyetliğin Niteliği

Zilyetlik bir hak değildir. Hukuken Korunan menfaat unsuru hakta mevcut olup zilyetlikte bu unsur mevcut değildir. Zilyetlik bir hak değilse evleviyetle sınırlı ayni hak da değildir. Ancak Yargıtay’ın İBK ‘sı gereğince zilyetlik bir ayni haktır. Örneğin bir malı gasp eden zilyet olur. Bu durumu hak kavramıyla açıklamak mümkün değildir. Zilyetlik bir hak değil, hukuken korunan bir durumdur. Bu durum bir hakka dayanabileceği gibi dayanmayabilir de.

Zilyetliğe Tabi Şeyler

Hukuken eşya vasfını taşıyan cismani varlıklar üzerinde zilyetlik de cereyan eder
Bir şeyin parçaları (sinemada koltukta oturan o koltuğun zilyedidir) üzerinde zilyetlik olabilir.
Ancak üzerinde fiili hâkimiyet kurulabilecek eşyada zilyetlik söz konusu olur. Mesela kamu mallarında zilyetlik olmaz.
Zilyetlik taşınır ve taşınmazlarda olursa da taşınmazlarda tapu sicili zilyetliğin yerini tutar.